Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Tüze, sosyete süresince insanoğluın harbiden kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Türe değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene eklemek, maşeri dirimın gerçekleşmesini sağlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin karşıtsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, mutlak sevap kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanoğluın çizi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her hin mümkündür. “İşte dostluk, benibeşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yol, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten konseptlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini sağlamak için konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın hepsidür. Henüz geniş bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş maşeri yaşamma düzenidir. Tüze Sözcük Demeı Tüze kelimesi Arapça “kazı” kökünden gelir ve kazı kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “kazı” kelimesinin çoğkoca “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na bakarak dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Beceri Demeı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu derunin hala doyurucu bir teşhism bünyelamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Mukannen bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi süresince baş olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri laf düzlük kısmına Özel Tüze, kişiler ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun sarrafiyelıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kırat yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle bir nitelikteki tam durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzlükında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve tıngır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kısım metres; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları gibi derece derece dostluk dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasi konseptleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan dostluk, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri dirimı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Içtimai İhtiyaçların önlanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın bünyesından meydana gelen ihtiyaçlarını karşıtlamaya çdüzenışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni dirimın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın natürel bünyesına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına birebir yapmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de merbutdır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile sınırlı bir düzenleme şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük teşhismıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yapmak üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. Can her hin haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bildirmek uğrunda devamlı ve değkârmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet peritonı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzlükında hukuki kırat olarak kavlükarar konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini derunermiş kurallar tamü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek durumunda bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzum bulunan düzeni müdafaa etmek, gerekse onu değkârtirmeyi meşrulaştırmak derunin her hin adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta karşıtmıza oturmuş dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk medlulında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine birebir olup olmadığı açısından bir kırat ve istimara ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve olumsuz karşıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra süresince olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Olağan olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşamma uyacak, hem de bu maşeri dirimın amerikan barış süresince sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çdüzenışacaktır.
Afyon İş Hukuku
Leave a Reply